İşte bu vatan için ağır bedel ödeyenlerden biri de, yapılan sözde bir yargılama sonucunda idam edilen Boğazlıyan Kaymakamı Mehmet Kemal Beydir. Onun trajedisi dünya durduğu sürece Türküm diyen herkesin yüreğini sızlatacak, gözünü yaşartacak ve içini yakacak niteliktedir.
Hükümetin emrini yerine getirmekten başka suçu olmayan Kemal Bey "mâruf “ Nemrud Mustafa Paşa'nın başkanlığındaki, çoğunluğunu Ermeni üyelerin meydana getirdiği Divân-ı Harb tarafından "Ermeni tehcirinde vazifesini kötüye kullanarak ölümlere sebep olduğu gerekçesiyle" ölüme mahkûm edilmiş; Beyazıt meydanında asılarak karar yerine getirilmiştir Târih: 8 Nisan 1919
Hükümetin emrini yerine getirmekten başka suçu olmayan Kemal Bey "mâruf “ Nemrud Mustafa Paşa'nın başkanlığındaki, çoğunluğunu Ermeni üyelerin meydana getirdiği Divân-ı Harb tarafından "Ermeni tehcirinde vazifesini kötüye kullanarak ölümlere sebep olduğu gerekçesiyle" ölüme mahkûm edilmiş; Beyazıt meydanında asılarak karar yerine getirilmiştir Târih: 8 Nisan 1919
Osmanlı Devleti 1. Dünya Savaşı’nda yenilmiş ve sonrasında İstanbul işgal edilmiştir. İşgal sonrasında da vatanperverlerin yargılanmasına başlandı. İstanbul’daki gafil ve korkak 1. Damat Ferit Paşa hükümeti Ermeni kamuoyunu memnun etmek, zevahiri kurtarmak ve hükümet etmeye devam edebilmek amacıyla Ermeni Tehciri ile ilgili eline geçirebildiği bütün vatansever görevlileri yargılamak üzere divan-ı harp örfisi hakkında kararname yayınladı.
Ermeni meselesi ne idi ve olaylar niçin bu noktaya gelmişti? Kısaca değinmek gerekirse;
Yüz yıllar boyu Osmanlı topraklarında huzur ve güven içinde yaşayan Ermeniler, Osmanlıların zayıflamaya başladıkları bir zamanda, dış güçlerin tesiriyle devlet kurma hayaline kapılıp yer yer isyan çıkarırlar; kadın, çocuk, ihtiyar demeden sivil halkı katlederler. İmparatorluk zaten büyük gaile içindedir. Ermeniler'in "içten" vuruşları devleti güç durumda bırakır. Başta bulunan İttihat ve Terakki Hükümeti bir kanun çıkartarak Ermeniler'in tehcirine karar verir. Sadrazam Talat Paşa'nın imzasıyla yayınlanan ve 14 Mayıs 1331 (1915) tarihinde yürürlüğe giren kanunun metni şöyledir:
Madde 1: Sefer vaktinde ordu, kolordu ve tümen komutanları ve bunların vekilleri ve müstakil mevki komutanları ahali tarafından her hangi bir surette hükümetin emirlerine, memleketin müdafaasına ve asayişin muhafazasına ait icraat ve tertibata karşı gelme ve silahlı tecavüz ve dayanma görülürse derhal askeri kuvvetlerle en şiddetli surette tedibat yapmaya, tecavüz ve direnmeyi esasından yok etmeye izinli ve mecburdur.
Madde 2: Ordu, müstakil kolordu,tümen komutanları askeri kampları mebni veya casusluk ve hainliklerini hissettikleri köyler ve kasabalar ahalisini tek tek veya topluca diğer yerlere sevk ve iskan ettirebilirler.
Madde 3: İşbu kanun neşri tarihinden geçerlidir. 13 Recep 1333 ve 14 Mayıs 1331 (1915).
Dahiliye Nezareti, o sıra Boğazlıyan Kaymakamı ve Yozgat Mutasarrıf Vekili olan Kemal Beye bir şifreli telgraf çeker: "Kazanın dahilinde bulunan bilumum Ermenileri 24 saat zarfında yola çıkaracaksınız, bunların sevk edileceği istikamet Suriye'dir. Şifrenin alındığının acele bildirilmesi"
Kemal Bey kaza hudutları içindeki Ermeniler'in tehcirini emreder ve bizzat uygulamaya girişir.
Mondros mütarekesinden sonra İtilaf devletlerinin baskısıyla Damad Ferit hükümeti, Ermeni tehcirinde suçlu gördükleri yöneticileri Divan-ı Harbe sevk eder. Bunlardan biri de idealist vatan sever Boğazlıyan Kaymakamı Mehmet Kemal Beydir.
Kaymakam Kemal ve arkadaşları 30 Ocak 1919’da Konya’da tevkif edilerek İstanbul’a getirilip orada güdümlü bir mahkeme tarafından yargılanıp idama mahkum edilecektir!
Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki Mütareke döneminin işgal altındaki İstanbul'unda, işgal güçlerin, Ermeni azınlığın ve bir kısım bürokrasinin işbirliği ile 1. Dünya Savaşı sırasındaki Ermeni tehciri esnasında yaşananlar için bir sorumlu (veya "günah keçisi") arayışına girdikleri bir dönemde yargılanarak idam edilmiş bir mülki amirdir Kemal Bey. Ermeni tehcirinde görevini kötüye kullanarak ölümlere sebep olduğu iddiasıyla, idamla yargılanmıştır. İşgal şartlarında cereyan eden mahkemede, çoğunluğunu Ermeni komitecilerin teşkil ettiği ve İngiliz Yüksek Komiserliğinin ve Rum-Ermeni Şubesinin temin ettiği birçok yalancı şahit çıkarılarak, akıl ve mantığın kabul etmediği bir sürü suç uydurulmuştur.
Yukarıda sözü edilen kararnameye dayalı olarak kurulan Divan-ı Harp Mahkemesinin başkanlığına atanan Hayret Paşa günlerce vicdan muhasebesi yapmış, Kemal Bey ve diğer tutuklu devlet görevlilerine yapılan haksızlığa dayanamamış ve Ferit Paşa ile şiddetli bir münakaşa sonucunda görevinden istifa etmiştir. Hayret Paşanın yerine Kürt Mustafa Paşa veya Nemrut Mustafa Paşa adlı kişi getirilmiştir. Kaymakam Kemal Beyi idam eden mahkeme heyeti başta Reis Kürt Mustafa Paşa, Şevket Bey ve Artin Efendi’den meydana gelmişti. İddia makamında da Sami Bey bulunuyordu. Türk milleti vatan evlatlarını yargılayarak mazlumları idama mahkum eden, adalet yerine zulüm dağıtan bu kukla heyeti vicdanında daha sonraları mahkum edecektir. Her safhası hukuk adına bir ibret ve devlet adına ise trajedi olan bu yargılamaya kısaca değinmekte yarar vardır.
İlk duruşmada söz alan savcı Sami özetle şunları söyler: “Yüce mahkeme heyeti faciaların ve bilinen zulümlerle devletin ve milletin temiz geçmişine sürülen lekenin; amilleri ve sebepleri hakkında gereken kanunu eksiksiz biçimde uygulayarak, adaletin nuruyla temizlemekle yükümlüdür.”
Devletin ve milletin temiz geçmişine sürüldüğünü söylediği lekeyi çıkarmak üzere mahkeme bula bula küçücük bir kasabanın kaymakamını bulabilmiştir. Hüküm ise peşin olarak verilmişti.
Mahkeme heyeti Kürt Mustafa Paşa başkanlığında 8 Nisan 1919 tarihinde, Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Beyi beklendiği gibi idama mahkum eder. Padişah Vahdeddin 9 Nisan’da bu kararı imzalar. 10 Nisan 1919 Perşembe günü akşama doğru Kaymakam Kemal idam edilir.
Kaymakam Kemal’in son sözleri şöyledir: “Sevgili vatandaşlarım, ben bir Türk memuruyum. Aldığım emri yerine getirdim ve ben masumum. Son sözüm bugün de budur, yarın da budur. Ecnebi devletlere yaranmak için beni asıyorlar. Eğer adalet buna diyorlarsa kahrolsun böyle adalet. Vatan uğrunda cephede ölen bir insan gibi şehit gidiyorum. Benim sevgili kardeşlerim, asil Türk Milletine çocuklarımı emanet ediyorum. Bu kahraman millet, elbette onlara bakacaktır. Allah, vatan ve milletimize zeval vermesin. Amin. Borcum var, servetim yok üç çocuğumu, millet uğruna yetim bırakıyorum. Yaşasın Millet!”
Kemal Bey olayı, Osmanlının tükeniş döneminin eseridir. Yıkılış dönemleri, vatanseverliğin tepe taklak olduğu dönemlerdir. Eğer bir ağaç kendi dalından yapılan balta ile kendi kökünü tahrip etmeye başlamışsa hiçbir güç onu ayakta tutmaya yetmez. Nitekim Osmanlıyı da hiçbir tedbir ayakta tutamamıştır. Bunun sebebi de Osmanlı Devletinin kökünün değil, gövdesindeki asalakların emrine girmesidir.
Millet Kemal Bey'i unutmadı. Türkiye Büyük Millet Meclisi 14 Ekim 1922'de çıkardığı özel bir kânunla "Milli Şehit" olarak kabul etti. Boğazlıyan'da bir mahalle ve bir ilkokul "Milli Şehit"in adını taşır.
Merhum Mehmet Akif'in; "Tarih tekerrürden ibarettir. Eğer ders alınsaydı tekerrür eder miydi?" sözü gereği Türk Milleti bu tarihi olaydan ders almalıdır. Bozgunculuğun, bölücülüğün, hainliğin, korkaklığın, acizliğin ve gafletin kol gezdiği ülkemizde gerçek dostu ve düşmanı çok iyi tanımak gerekir. Kaymakam Kemaller bir milletin var olabilmesi için kendi elleriyle ödediği bedellerdir.
"Milli Şehid"imizi şehâdetinin 96. yılında rahmetle anıyoruz. Ruhu şad olsun. Nur içinde yatsın.
Muhabbetle,
Hanife Mert
Faydalanılan Kaynak:Türk Dünyası Tarih Dergisi Mayıs 1988 Sayı:17 Sayfa:44-46
